Алиментариус Кодексінің оқиғалар шежіресі

«Германия-Қазақстан аграрлық-саяси диалогы» жобасы Халықаралық экологиялық ауыл шаруашылығы қозғалысының федерациясының (IFOAM) сарапшыларын тарта отырып, жергілікті әріптестер мен бенефициарларды, ауыл шаруашылығы университеттерінің оқытушыларын, ҒЗИ, органикалық егіншілік бойынша консультанттар мен мамандарды оқытуды (тренинг) өткізді. Тренинг 2023 жылғы 18-22 қыркүйек аралығында Петропавл қаласында «М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті» КЕАҚ базасында өтті.

Осы тренингте қарастырылған негізгі мәселелердің бірі ЕО-да органикалық өндірісті реттеу болды. Еуропалық Одақтың жақында күшіне енген № 2017/625 және 2018/848 органикалық өнім өндіру, оны таңбалау және бақылау жүйелері мәселелерін реттейтін регламенттерінің, сондай-ақ «Органикалық тамақ өнімдерін өндіру, өңдеу, таңбалау және өткізу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар» GL 32-1999 Алиментариус Кодексі халықаралық стандартының негізгі аспектілері қаралды.

Органикалық астықты өңдеу және экспорттау «Фирма Диканшы» ЖШС кәсіпорнына, сондай-ақ органикалық егіншілік әдістерін қолдана отырып, картоп өсірумен және вермикомпост өндірумен айналысатын «Стрелец» ЖК фермерлік шаруашылығына шығу жүзеге асырылды.

Сондай-ақ, органикалық өндірушілерге арналған кепілдік жүйелері, соның ішінде екінші тараптың сертификаттауы ұсынылды. Органикалық нарықтар мен құн тізбегіне, сондай-ақ тенденциялар мен тәсілдерге шолу жасалды.

2023 жылғы 2-6 қазан аралығында Грузияның Тбилиси қаласында «Азық-түлік қауіпсіздігі саласындағы дағдарыстық жағдайларға дайындық» тақырыбында BTSF семинары өтті. Іс-шара ЕО қаржыландыратын Better Training for Safe Food (BTSF) бағдарламасының 10-шы сессиясының бағдарламасы аясында өткізілді. Семинарға Қазақстан, Әзірбайжан, Молдова, Украина, Латвия, Литва, Польша, Чехия және ЕО-ның басқа елдерінің өкілдері қатысты.

Бағдарламаның негізгі мақсаты – азық-түлік қауіпсіздігі және оларды басқару саласындағы дағдарыстарға дайындықты қамтамасыз ету бөлігінде INFOSAN жаһандық ынтымақтастығы шеңберінде мамандандырылған және жетілдірілген оқытуды қамтамасыз ету.

Семинарда ДДҰ – Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі органдардың халықаралық желісінің (INFOSAN) ақпараттық жүйесінің құрылымы мен құралдары ұсынылды. ЕО құрылымы мен құралдары дағдарысқа дайындықты қамтамасыз ету және оларды азық-түлік қауіпсіздігі саласында басқару үшін қарастырылды. Төтенше жағдайлар жоспарларының негізгі аспектілері және дағдарыс режиміндегі жедел процедуралар ұсынылды.

Алынған білім нақты жағдайды талдау негізінде топтардағы практикалық сабақтарда бекітілді.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Еуропалық өңірінің «Бірыңғай денсаулық» консультативтік тобының (TAG) жұмыс тобының мүшесі, медицина ғылымдарының докторы, профессор Карсыбекова Найля 2023 жылғы 18-20 қыркүйек аралығында Данияның Копенгаген қаласында өткен үшінші отырысқа қатысты.

Отырысты ДДҰ Еуропалық кеңсесінің директоры Ханс Клюге ашты, ол бірыңғай денсаулық тәсілі аясында TAG-тің аймақтың жұмысына қосқан зор үлесін атап өтті.

Жұмысқа Еуропаның әртүрлі елдерінен 25 мүше, ДЖДҰ өкілдері, БҰҰ экология бағдарламасы (UNEP) қатысты.

ДДҰ, UNEP, ЕО штаб-пәтерінен баяндамалар ұсынылды. ДДҰ-ның Елдік кеңселері Қазақстан мен Әзірбайжанда Бірыңғай денсаулық тәсілін іске асыру туралы баяндады.

TAG жұмыс топтарының төрағалары TAG мүшелерімен жазғы консультациялардың нәтижелері туралы баяндады.

TAG мүшелері еуропалық аймақта бірыңғай денсаулық тәсілін іске асыру бойынша жедел құжат жобасына ескертулер мен толықтырулар енгізді. Құжатты аяқтау үшін TAG мүшелеріне соңғы нұсқасы ұсынылады. Құжаттың соңғы нұсқасы 2024 жылы 14-15 сәуірде Израильде өтетін Еуропа елдерінің денсаулық сақтау министрлерінің жоғары деңгейдегі жиналысында ұсынылады.

2023 жылғы 14-15 қыркүйекте Н.М. Қарсыбекова Әзірбайжан, Баку қаласында өткен "Азық-түлік қауіпсіздігі стандарттарын одан әрі дамыту және Ерсопа және Орталық Азия елдерінің кодексіне қатысу" өңірлік форумына қатысты.

Осы форумға " Алиментариус Кодексі" Комиссиясының Еуропалық аймақ елдерінің, ФАО мен ДДҰ-ның аймақтық кеңселерінің, Аймақтық үйлестіруші (Германия), ДСҰ-нің, IPPC, OIE, WB өкілдері қатысты, өңірде кодекс және тамақ қауіпсіздігі бойынша белсенді жұмыс істейтін Әзірбайжан үкіметінің өкілдері, ғылыми және академиялық топтар, өндірушілер де қатысты.

Өңір елдерінің кодексіне қатысу және пайдалану мәселелері талқыланды, сондай-ақ "бірыңғай денсаулық" тұжырымдамасы шеңберінде Азық-түлік қауіпсіздігінің тиісті аспектілері қаралды.

ФАО/ДДҰ Траст қоры жобасының грант ұстаушы елдері алған тәжірибелерімен, алған сабақтарымен, табысты әңгімелерімен алмасты.

Әзірбайжанның азық-түлік қауіпсіздігі агенттігі (AFSA) биыл бес жылдық мерейтойын атап өтуде. Қызметкерлер өткен кезеңдегі жұмыс тәжірибесін таныстырды, проблемалар мен оларды шешу жолдарын баяндады.

Қазақстан Алиментариус Кодексі тобы Өзбекстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі жанындағы Санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылық комитетінің шақыруына сәйкес Өзбекстанның ұлттық сарапшыларына арналған семинарға қатысты.

Семинарға ФАО, ДДҰ елдік кеңселерінің өкілдері, ДСҰ заңгер-кеңесшісі, мүдделі министрліктер мен ведомство, ғылыми қызметкерлер, тамақ өнімдерін өндірушілер қатысты.

Қазақстандық сарапшылар қатысушыларды " Алиментариус Кодексі" Комиссиясының жұмыс негіздерімен, оның бейіндік комитеттерімен таныстырды. Қатысушылардың өздері тестілік дөңгелек хаттарға аналитикалық шолу жасады. Қателерді талдау жүргізілді және топтардың жұмысына тиісті баға берілді, оларды жою бойынша ұсыныстар жасалды.

Семинардың ұйымдастырушылар мен қатысушылар Қазақстан Кодексінің тобына көрсеткен көмегі мен консультациялық көмегі үшін ризашылықтарын білдірді.

2021-2023 жылдарға арналған ДДҰ-ның «Алиментариус Кодексі мәселелері бойынша тұрақты ұлттық әлеуетті құру» Траст қорының жобасын іске асыру шеңберінде тамақ қауіпсіздігі мәселелері бойынша ұлттық сарапшылар үшін физикалық форматта екі күндік семинар өткізілді. Алдыңғы 2 семинар онлайн режимінде өткізілді.

Семинарды «Алиментариус Кодексі» комиссиясы шеңберінде профессор, м.ғ.д., мәселелер бойынша ұлттық үйлестіруші Кодекс Алиментариус Н.М. Қарсыбекова ашып, Қазақстанның тәжірибесі туралы баяндама жасады.

ДДҰ-ның шақырылған халықаралық сарапшысы Еронимас Маскелюнас азық-түлік саудасын реттейтін халықаралық ережелер бойынша семинарда, сондай-ақ «Алиментариус Кодексі» Комиссиясының құжаттарын әзірлеудегі ұлттық сарапшылардың ғылыми қолдауы мен рөлі туралы сөз сөйледі.

Кодекс байланыс тұлғасы Ж.Т. Толысбаева Кодекстің құжаттары мен стандарттары, ұлттық сарапшының Кодекс комитетінің дөңгелек хаттарына түсініктеме қалыптастыру жөніндегі іс-қимыл алгоритмі туралы айтып берді. Кодекстің Тамақ өнімдеріндегі ластаушы заттар жөніндегі комитетіндегі жұмыс тәжірибесінен тиісті мысалдар келтірілді.

ИНФОСАН бойынша үйлестіруші З.Ф. Шарипов ветеринариялық препараттардың қалдықтары, Тамақ өнімдеріндегі пестицидтердің қалдықтары, импорт, тамақ өнімдерінің импорты мен экспортын инспекциялау және сертификаттау жүйелері жөніндегі комитеттердің мысалында Алиментариус кодексі стандарттарын әзірлеуден бастап енгізуге дейінгі мәселелерді қарастыра отырып презентация ұсынды. Сондай-ақ, жоғарыда аталған комитеттер аясындағы жұмыстың өзекті мәселелері ұсынылды.

Профессор Н.М. Қарсыбекова азық-түліктің жаңа көздері туралы ақпарат ұсынды. Тұсаукесер тыңдаушылардың шынайы қызығушылығын тудырды және кәсіби және тұтынушылық тұрғыдан пікірталас тудырды.

Семинардың екінші күні Алиментариус кодексі және Комиссия жұмысы мәселелері бойынша тыңдаушыларға анонимді сауалнама жүргізуден басталды. Бұдан әрі тыңдаушылар алдын ала алынған дөңгелек хаттар бойынша топтардан түсініктеме берді. Түсініктемелерді барлық сарапшылар талқылады, ал халықаралық сарапшы қорытынды жасады.

Семинар тыңдаушыларына сертификаттар табысталды.

Қазақстан Республикадағы ФАО/ДДҰ Кодексінің трасттық қорының жобасы шеңберінде 2023 жылғы 14 маусымда «Халықаралық саудадағы Алиментариус Кодексінің стандарттарының рөлі» атты дөңгелек үстел өткізілді. Бұл дөңгелек үстел Қазақстан Республикасындағы Алиментариус кодексі стандарттарын және экспорт-импорт кезінде де, оны ішкі нарықта өткізу кезінде де тамақ өнімдерінің қауіпсіздігінің өзекті мәселелерін талқылауға орайластырылды. Іс-шараның модераторы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі Санитарлық-эпидемиологиялық бақылау комитеті төрағасының орынбасары М. Т. Рахымжанова болды.

Дөңгелек үстелге Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі Техникалық реттеу және метрология комитетінің төрағасы К.Н. Еликбаев, Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті төрағасының орынбасары Б.А. Танабергенов, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Ветеринариялық бақылау және қадағалау Комитеті басқармасының басшысы С.А. Әбілқасымова қатысты. Сондай-ақ, ҚР АШМ ВБҚК «Республикалық ветеринариялық зертхана» ШЖҚ РМК, ҚР ИДМ ТРМК «Казстандарт» ШЖҚ РМК басшылығының өкілдері, сондай-ақ «Атамекен» Қазақстан Республикасы Ұлттық Кәсіпкерлер палатасының өкілдері қатысты.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі Санитарлық-эпидемиологиялық бақылау комитеті төрағасының орынбасары М.Т. Рахымжанова өз сөзінде «Өндіріс технологиялары мен интернеттің қарқынды дамуы азық-түлік тауарларының халықаралық саудасын жаңа деңгейге көтеруде. Бұл елдердің үкіметтерінен тамақ өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуде жұмысты күшейтуді және үйлестіруді талап етеді.»

Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі Техникалық реттеу және метрология комитетінің төрағасы К. Н. Елікбаев өз сөзінде тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі мен сапасы бойынша техникалық реттеу саласында жүргізіліп жатқан жұмыстар туралы айтып берді. Республика аумағында қолданылатын техникалық регламенттер мен стандарттарды әзірлеу және қолдану шеңберінде жүргізілетін жұмыс ұсынылды. Бұл ретте оларды әзірлеу үшін халықаралық стандарттар, оның ішінде Алиментариус кодексі негіз болып табылатыны атап өтілді.

Сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Ветеринариялық бақылау және қадағалау комитеті басқармасының басшысы С.А. Әбілқасымова Ветеринариялық бақылау жүйесін дамыту және жетілдіру бойынша қабылданып жатқан шаралар туралы баяндама жасады.

Дөңгелек үстел қорытындысы бойынша тамақ өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің өзекті мәселелері талқыланып, келесі:

3. Ведомстволар мен ведомстволық бағынысты ұйымдардың жауапты тұлғаларының, оның ішінде ғалымдар қатарынан Алиментариус кодексі құжаттарымен және стандарттарымен жұмыс істеуге тұрақты қатысуды қамтамасыз ету мақсатында өзектендірілу.

Алиментариус кодексі құжаттарымен және стандарттарымен жұмыс істеу үшін ұлттық сарапшылардың тізілімін жаңартып отыру.

Ұлттық сарапшыларды жүйелі негізде оқытуды жүргізу.

4. Уәкілетті органдарға экспортқа бағдарланған өнімдерді ілгерілету бөлігінде өнімнің қауіпсіздігі мен сапасы көрсеткіштерінің орындалуына тиісті бақылауды қамтамасыз етуге дайындық мәселелерін алдын ала пысықтау ұсынылу.

5. НАССР қағидаттары негізінде тамақ өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуді орындауды растау тетігін енгізу қажеттігін мәлімдеу бойынша ұсыныстар қабылданды.

Вебинарға әлемнің 200-ге жуық ИНФОСАН үйлестірушілері қатысты.

Ұсынылған баяндамаларда Алиментариус кодексі стандарттарының, INFOSAN халықаралық азық-түлік саудасындағы және жұқтырған тағамға байланысты төтенше жағдайлардың алдын алудағы рөлі талқыланды. ФАО өкілі Элеонора Дюпуи Алиментариус кодексі пен ИНФОСАН стандарттарының көмегімен аграрлық азық-түлік жүйелерінің тұрақтылығын арттыру туралы баяндады. «Алиментариус кодексі» комиссиясы төрағасының орынбасары Диего Варела Алиментариус кодексі басшылығының Төтенше жағдайлар кезіндегі тамақ қауіпсіздігі жөніндегі жобасын ұсынды. ДСҰ өкілі Кристин Вольф азық-түлік қауіпсіздігі мен сауда туралы қолда бар ақпаратқа талдау жасады. Доктор Марин Готшальд, Федералдық тәуекелдерді бағалау институты, Германия food Chain-зертхана туралы айтты.

Доктор Қарсыбекова Найля Алиментариус кодексі пен ИНФОСАН бөлігінде Орталық Азияның өңірлік перспективалары туралы баяндады. Катардың ұлттық перспективаларын доктор Васан Аль Бейкер ұсынды.

Модератор, доктор Моез Санаа, ДДҰ өткізілген вебинар тыңдаушылар үшін нәтижелі және пайдалы болғанын атап өтті.

2023 жылдың 14 маусымында Дүниежүзілік азық-түлік қауіпсіздігі күніне арналған дөңгелек үстел өтті. Құттықтау сөзбен ҚР ДСМ СЭБК Төрағасы Н. Сәдуақасов, ДДҰ елдік кеңсесінің басшысы доктор Скендер Сыла, ФАО Еуропалық өңірлік бөлімшесінің елдік кеңсесінен Жаңыл Бозаева және Дүниежүзілік жануарлар денсаулығын сақтау ұйымының субөңірлік үйлестіру кеңсесінің басшысы Мереке Тайтубаев дөңгелек үстел ашты.

Өз сөзінде Н.О. Сәдуақасов: "біз тұтынатын тамақ өнімдері біздің өмір сүру деңгейімізді және кейінгі ұрпақтың әл-ауқатын анықтайтыны ешкімге құпия емес", - деп атап өтті. ФАО өкілі " қауіпті тамақ тамақ емес!».

ДДҰ бактериялармен, вирустармен немесе паразиттермен ластанған және улы немесе химиялық заттармен уланған тағамдарды тұтыну жыл сайын 600 миллион тағамдық ауруларға және 420 000 өлімге әкеледі деп есептейді.

Дөңгелек үстелде тамақтану объектілерін қоса алғанда, объектілерді тексерудің жаңа тәсілдемесі, төтенше жағдайлар кезінде азық-түлік қауіпсіздігі саласындағы халықтың денсаулығын қамтамасыз ету, азық-түліктің санитариялық қауіпсіздігіндегі ветеринариялық қызметтің рөлі, тамақ өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін Техникалық реттеу және зертханалық қызметті дамыту аспектілері талқыланды.

ДДҰ-ның халықаралық сарапшысы Еронимас Маскелюнас тамақтан уланудың алдын алу үшін "Кодекс Алиментариус" комиссиясы әзірлеген құжаттардың маңыздылығын атап өтті. Іс-шара соңында қарар қабылданды.

Кодекс Алиментариус тобы Исламдық азық-түлік қауіпсіздігі ұйымының (IOFS) салауатты және қауіпсіз тамақ жөніндегі жетінші сараптамалық тобының гибридті жиналысына қатысты. Жиынды Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымы мен С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті ұйымдастырды. ҚазАЗУ ректоры, ҚР ҰҒА академигі Қ.Тиреуов, IOFS бас директоры Е. Байдәулет, ауыл шаруашылығы министрлігінің өкілі, Иран, Пәкістан университеттерінің профессорлары құттықтау сөз сөйледі.

Пленарлық сессия барысында IOFS-тің тайябтық емес азық-түлік өнімдерін қосу әдіснамасы, қадағалау жүйесі, «геннен шанышқыға дейін» бақылау үшін блокчейннің кеңейтілген мүмкіндіктері, білім мен ғылымдағы тамақ қауіпсіздігінің рөлі, қазақстандық азық-түлік тауарларының экспортындағы әлеует пен кедергілер, Иорданиядағы тамақ өнімдерінің гигиенасы, дегидратация проблемалары мен технологиялары туралы баяндамалар тыңдалып, талқыланды Пәкістанда, АҚШ-да Арканзас университетінің оқытушылары мен студенттерін оқыту арқылы құс етінің тағамдық қауіпсіздігін арттыру. Осындай оқыту бағдарламалары С. Сейфуллин атындағы ҚазАТЗУ-ға енгізілетін болады.

Доктор, профессор Найля Карсыбекова «Кодекс Алиментариус» комиссиясы. Қазақстанның тәжірибесі» баяндамасымен сөз сөйледі.

2023 тақырыбы – «Өмірді қорғаудағы Азық-түлік стандарттары»

Азық-түлік өнімдерін өндіретін, өңдейтін, тасымалдайтын, сататын, дайындайтын және тұтынатын барлық адамдар азық-түлікпен қамтамасыз ету тізбегінің қатысушылары болып табылады.

Тізбектің әр сатысында тағамның ластану қаупі бар. Олардың қауіпсіздігі үшін тізбектің әрбір қатысушысы жауап береді.

Дүниежүзілік азық түлік қауіпсіздігі күнінің тұжырымдамасы бес әрекетке шақыруға негізделген:

1. Қауіпсіздік кепілдіктері: үкіметтер барлығына қоректік және қауіпсіз тағамдарды қамтамасыз етуі керек.

2. Қауіпсіз өндіріс: ауыл шаруашылығы мен азық-түлік өндірушілері тиісті тәжірибені енгізуі керек.

3. Қауіпсіздікті сақтау: азық-түлік саласының операторлары азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуі керек.

4. Қауіпсіз тұтыну: тұтынушылар қауіпсіз және пайдалы тағамдар туралы білуі керек.

5. Бірге қауіпсіздікке: жалпы денсаулық үшін азық-түлік қауіпсіздігі бойынша күш-жігерді біріктіретін уақыт келді!

2023 жылғы 24-25 мамырда INFOSAN Хатшылығы, ФАО және ДДҰ Еуропалық кеңселері Алматы қаласында Орталық Азиядағы тамақ өнімдерінің қауіпсіздігіне байланысты төтенше жағдайлар кезінде жылдам ақпарат алмасу бойынша субөңірлік семинар өткізді.

Қазақстан, Қырғыз Республикасы, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстан делегацияларына елдердің санитариялық-эпидемиологиялық қызметтерінің мамандары қатысты. Кодекс Алиментариус тобы, ҚР ДСМ ҰДСО санитариялық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығының, Ж.Жиембаев атындағы Қазақ өсімдіктерді қорғау және карантин ғылыми-зерттеу институтының мамандары бақылаушылар ретінде қатысты.

Семинардың жаттықтырушылары ФАО мен ДДҰ аймақтық кеңселерінің, INFOSAN хатшылығының сарапшылары болды. Ұлыбританияның халықаралық стандарттар агенттігінің сарапшылары және Түркиядағы INFOSAN үшін жауаптылар өз тәжірибелерімен бөлісті.

Елдік делегациялар ұлттық деңгейде азық-түлік қауіпсіздігі саласындағы төтенше жағдайларға ден қою жүйелерін ұсынды. Делегациялар симуляциялық сабақтарға қатысты, ТЖ-ға ден қоюды ведомствоаралық іске асыру проблемаларын және оларды шешу жолдарын талқылады, сондай-ақ INFOSAN қауымдастығының вебсайтының жұмысымен танысты.

Осылайша, Орталық Азия елдерінің қатысуымен өткізілген семинар азық-түлік қауіпсіздігі саласындағы төтенше жағдайларға ден қою жүйелерінің бастапқы мәртебесін, проблемалар мен оларды шешу жолдарын көрсетті.

2023 жылғы 21 сәуірде Кодекс Алиментариус мәселелер бойынша Ведомствоаралық үйлестіру кеңесінің отырысы өтті. Кеңес мүшелері МКҚК мүшесі, профессор Е. Д. Даленовты еске алды. Төраға жаңа мүшесі Астана Медицина Университеті жанындағы Е. Д. Даленов атындағы профилактикалық медицина ҒЗИ директорының орынбасары Ж. К. Бөкеевамен таңыстырды.

Кодекс Алиментариус тобының 2023 жылғы 1 тоқсандағы (қаңтар-наурыз) қызметі туралы есеппен профессор Қарсыбекова Н.М. сөз сөйледі. Кеңес мүшелеріне ҚР ДСМ санитариялық-эпидемиологиялық бақылау Комитетімен, кодекс комитеттері бойынша, көрші елдерге консультациялық көмек, сондай-ақ серіктестермен және мүдделі тұлғалармен, соның ішінде АҚР тақырыппен кеңестер мен іс-шаралар жұмысы туралы баяндалды.

Бұдан әрі проф. Карсыбекова Н.М. тамақ қауіпсіздігі жөніндегі ұлттық сарапшылардың ресми тізілімі туралы ұсыныс бойынша ақпарат берді. Кеңес мүшелері арасында құжат талқыланды. ҚР МТИ КТРМ Техникалық реттеу жөніндегі үйлестіру орталығымен ынтымақтастық шеңберінде транс майларды нормалау және АҚР-мен қарсы іс-қимыл шаралары бойынша дөңгелек үстел өткізілді.

Төраға Рахымжанова М.Т. Қазақстан Республикасы үшін Кодекстің басым комитеттерін талқылауды ұсынды. Сондай-ақ, өнімнің органолептикалық қасиеттерін бағалау кезінде сынамаларды іріктеу бойынша оқыту қажеттілігі туралы тілектер айтылды. Профессор Майканов Б.С. кеңес мүшелеріне осы тақырып бойынша ақылы курстардың бар екендігі туралы хабарлады.

Проф. Карсыбекова Н.М. Кодекс Алиментариус тобы қазіргі уақытта Ұлттық сараптама орталығының штатында стратегиялық даму және халықаралық ынтымақтастық департаментінде жұмыс істейтінін атап өтті.

2023 жылдың 14 сәуірінде Германияның үйлестіруші елі төрағалығымен Еуропалық аймақ елдері делегаттарының Тамақ өнімдеріндегі ластаушы заттар жөніндегі комитетінің (CCCF) сессия алдындағы онлайн кеңесі өтті. Кеңес жұмысына Әзербайжан, ЕО, Қазақстан, Норвегия, Ұлыбритания қатысты.

Келесі құжаттар бойынша талқылау өтті:

- Тамақ өнімдерінің негізгі санаттарындағы қорғасынның рұқсат етілген ең жоғары деңгейі (РЖД). Елдер қантқа ұсынылған қорғасын РЖД-мен келісті. Сонымен қатар, нәрестелер мен жас балаларға арналған дайын тағамдарға қатысты балалар тұтынушылардың осал тобы болғандықтан, бұл тағамдардың ингредиенттері қорғасын мөлшері ақылға қонымды түрде төмен болатындай етіп таңдалуы керек деген қолдау болды.

- Нәрестелер мен жас балаларға арналған өнімдерді қоса алғанда, дәнді дақылдар мен олардың негізіндегі өнімдердегі афлатоксиндердің сомасына сынама алу. ЕО афлатоксиндердің 4 түрі (B1, B2, G1 және G2) үшін LOQ (limit of quantitation) бірыңғай критерийді ұсынады, өйткені олар бірыңғай талдау әдісін қолданады. Қазақстан сынамаларды іріктеу және оларды сынауға дайындау кезінде сынамадағы талданатын микотоксиндердің құрамына әсер етуі мүмкін біріккен сынаманың қандай да бір өзгерістерін болдырмау үшін барлық шараларды қолдану қажет екенін қосты.

- Пайдалануға дайын жержаңғақтағы афлатоксиндер сомасының рұқсат етілген ең жоғары деңгейі және соған байланысты сынама алу. Еуропалық аймақ елдерінде жаңғақтар өнеркәсіптік ауқымда өндірілмейді. Жержаңғақтағы афлатоксиндердің пайда болуы туралы деректер әлемдегі әртүрлі маңызды жержаңғақ өндіруші елдердің аналитикалық нәтижелерімен қамтамасыз етілуі керек.

- Сигуатерамен уланудың алдын алу немесе азайту. Электрондық жұмыс тобын (ЭЖТ) құру шеңберінде құжат құру және әзірлеу қажет. ЭЖТ-ны Еуропалық Одақ, Швеция және Испания басқаратыны айтылды.

- Комитеттің перспективалық жұмыс жоспары. Болашақ жұмыс үшін тамақ өнімдеріндегі контаминанттардың негізгі комбинацияларын қайта қарау. Кейінгі әрекеттер үшін 1-нұсқаны қолдау туралы шешім қабылданды, яғни бұл жұмысты ЭЖТ арқылы жалғастыру.

2023 жылғы 4 сәуірде гибридті форматта «Тамақ өнімдеріндегі транс майлар мен қалдық ветеринариялық препараттарды ұлттық және халықаралық нормалау» атты дөңгелек үстел өтті. ҚР ДСМ санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитеті төрағасының атынан қатысушыларды комитет өкілі құттықтады. Мүдделі кәсіпорындар, ҚР ДСМ, ҚР АШМ және т.б. СЭБК аумақтық департаменттері қатысты. Іс-шараның тақырыбы үлкен қызығушылық тудырды және, өкінішке орай, 100 адамға қосылу шектеулеріне байланысты, барлық адамдар қосыла алмады.

Май өнімдеріндегі транс майларды реттеу мәселесі «Стандарттау және метрология институты» РМК Техникалық реттеу жөніндегі үйлестіру орталығы басшысының орынбасары А.Раззареновтың баяндамасынан басталды. Кодекс ҚР байланыс тұлғасы Ж.Толысбаева транс майларды тұтынудың медициналық аспектілері, сондай-ақ Кодекстің бейінді комитеттері шеңберінде транс майлар бойынша жұмыстар туралы ақпарат ұсынды. «Қазақстанның май одағы" Қауымдастығының президенті К.Невзоров май қышқылдарының табиғи және өнеркәсіптік транс-изомерлері туралы сөз сөйлеп, тақырыпты жалғастырды.

Дөңгелек үстелдің екінші бөлімі мал шаруашылығы өнімдеріндегі ветеринариялық препараттардың қалдық мөлшерін нормалау мәселелеріне арналды. Кодекс Алиментариус мәселелері жөніндегі ұлттық үйлестіруші, профессор Н.Қарсыбекова антибиотикке төзімділіктің "үнсіз пандемия" нені білдіретінін айтып, антибиотиктерді медицинада, ветеринарияда және тамақ өнеркәсібінде ойланбастан қолданудың салдарын атап өтті.

Бұдан әрі А.Раззоренов дөңгелек үстелге қатысушыларды жануарлардан алынатын өнімдердегі ветеринариялық препараттардың қалдық мөлшерін нормалау жөніндегі ағымдағы жағдай туралы хабардар етті. Өз кезегінде ИНФОСАН және RASFF бойынша ҚР Байланыс тұлғасы З.Шарипов "Кодекс Алиментариус" Комиссиясының тамақ тектес МҚТ-ке қатысты жұмысына егжей-тегжейлі тоқталды.

2023 жылғы 7-10 Наурызда тағамтану және арнайы диеталық тағамдар комитетінің (CCNFSDU) 43-ші сессиясы физикалық форматта өтті. Сессияға 60 мүше ел, бір мүше ұйым және 29 бақылаушы ұйым қатысты.

Сессияда келесі мәселелер қаралды:

• Балалар қоспасының стандартын қайта қарау. Стандарт біртұтас, бірақ 2 бөліктен тұрады деп шешілді: 6 айдан асқан нәрестелер үшін және жас балаларға арналған өнімдер;
• 6-36 айлық балаларға арналған қоректік заттардың анықтамалық мәндерін белгілеудің жалпы принциптері (5-қадамда КАК бекітуге, сондай-ақ жаңадан құрылған Электрондық жұмыс тобында (ЭЖТ) А, D, C, K және E дәрумендерінің, тиаминнің, рибофлавиннің, ниациннің, В6 және В12 дәрумендерінің, фолийдің, пантотен қышқылының және биотиннің, кальцийдің, магнийдің, темірдің, мырыштың, йодтың, мыстың, селеннің, марганецтің, фосфордың және калийдің нормаларын қарастыру);
• Кейбір тағамдық қоспаларға арналған технологиялық мәлімдемелер (тазартылған төмен ацилді геллан сағызы (INS 418), аскорбил пальмитат қоспасы (INS 304) және токоферол концентраты (INS 307B), фосфаттар (INS 339(i), 339(ii) және 339(iii) және INS 340(i), 340(ii) және 340 (iii));
• Басымдық механизмі/туындайтын мәселелер немесе жаңа жұмыс ұсыныстары: CCNFSDU үшін жаңа жұмысты анықтау және басымдық беру үшін алдын ала бағалау нұсқаулығының жобасын қайта қарау үшін ЭЖТ жасау;
• Талдау әдістері: CCNFSDU43 келісті 1) В12 витаминін талдау әдістерін жіберу; CXS 234-1999 бекіту және қосу үшін CCMAS-қа аминқышқылдарының (таурин мен триптофанды қоспағанда) және триптофанның жалпы саны; 2) CXS 72-1981-дегі қосымша ингредиенттер контекстінде фруктандарды, бета-каротинді, ликопенді қолдануды қарастыру үшін ЭЖТ құру; 3) CСMAS-қа жіберу және бекіту үшін лактозамен салыстырғанда көмірсулар көздерінің тәттілігін бағалау әдістерін қарастыру және анықтау үшін РЖТ құру, атап айтқанда ISO 5495.

   Есеп Комитетпен 2023 жылдың 15 наурызында қаралып, қабылданды және Кодекстің веб-сайтында орналастырылды.

2023 жылдың 13-17 ақпаны аралығында Портлендте, Орегон, Америка Құрама Штаттарында Азық-түлік өнімдеріндегі ветеринарлық дәрі-дәрмектердің қалдықтары жөніндегі кодекс комитеті (CCRVDF) өзінің 26-шы сессиясын өткізді. Іс-шараға 49 елдің және 6 бақылаушы ұйымның өкілдері қатысты. Келесі мәселелер талқыланды.

• Ветеринариялық дәрілік заттар үшін ең барынша рұқсат етілген деңгейлерін (бұдан әрі – ЕБРЕД) бір немесе одан да көп түрге экстраполяциялау. CCRVDF 26-шы сессиясының қорытындысы бойынша осы тақырып бойынша мәселелерді пысықтау мақсатында тіисті Электрондық жұмыс топтары шеңберінде жұмысты жалғастыру туралы шешім қабылданды.
• Ветеринариялық препараттарды жем-шөптен жануарлардан алынатын азық-түлікке абайсызда және еріксіз көшіру үшін әрекет деңгейлерін белгілеуге арналған критерийлер мен рәсімдер. CCRVDF электронды жұмыс тобы (бұдан әрі – ЭЖТ) түйелерге арналған кейбір ветеринарлық препараттар үшін ЕБРЕД экстраполяциясының әртүрлі тәсілдерін қарастыруы керек деп келісті. Сондай-ақ ветеринариялық препараттар үшін ЕБРЕД экстраполяциялау мүмкіндігін бағалауды жалғастыру үшін ЭЖТ құру туралы шешім қабылданды.
• Ветеринариялық препараттарды жем-шөптен жануарлардан алынатын азық-түлікке абайсызда және еріксіз көшіру үшін әрекет деңгейлерін белгілеуге арналған критерийлер мен рәсімдер. Осы бағыттағы жұмысты жалғастыру және ұсынылған құжаттар негізінде іс-қимыл деңгейлерін белгілеу үшін критерийлер мен рәсімдерді одан әрі әзірлеу үшін ЭЖТ құру туралы шешім қабылданды.
• Азық-түлікті үйлестіруге қатысты мәселелер бойынша параллель жұмыс, яғни азық-түлік пен жемшөптің жіктелуі (CXA 4-1989) және тағамның сипаттамасы-ФАО/ДДҰ-ның тағамдық қоспалар жөніндегі бірлескен сараптама комитеті (JECFA) мен ФАО/ДДҰ-ның пестицидтердің қалдықтары жөніндегі бірлескен кеңесі (JMPR) арасындағы үйлестіру. Осы тақырыптың жекелеген мәселелері бойынша шешімдер әзірлеу үшін жеткілікті тәжірибе мен деректер жинақталғанға дейін жұмыс жалғасатын болады.
• JECFA бағалау немесе қайта бағалау үшін ветеринарлық дәрі-дәрмектердің басым тізімі. Басымдықты тізімге және басымдықты тізімнің басқа бөліктеріне түсініктемелер мен ақпарат беру үшін физикалық жұмыс тобы құрылды.
• Сондай-ақ CCRVDF бірлескен жұмыс тобы мен пестицидтердің қалдықтары жөніндегі кодекс комитеті (CCPR) шеңберінде жұмыс істеу қажеттілігі қолдау тапты.

Жоғарыда аталған мәселелер Қазақстан үшін ЕБРЕД, қолданылатын ғылыми тәсілдерді, критерийлер мен рәсімдерді белгілеу бөлігінде қызығушылық тудырады.

2023 жылғы 6 ақпанда Кодекстің Еуропа бойынша Үйлестіру комитетінің (бұдан әрі - CCEURO) онлайн сессия алдындағы кеңесі өткізілді. Төрағалық етуде Тамақ өнімдеріндегі ветеринариялық дәрілік препараттардың қалдықтары жөніндегі Кодекс комитетінің (бұдан әрі-CCRVDF) 26-шы сессиясының күн тәртібіндегі мәселелер талқыланды.

Бұл Қазақстан төрағалық еткеннен кейін Германияның CCEURO аймақтық үйлестірушісі ретіндегі алғашқы іс-шарасы болды. Кеңесті Кодекс Германияның байланыс нүктесі Anne Beutling Еуропалық аймақ елдерінің 20 өкілінің қатысуымен өткізді.

Еуропалық Одақ Ивермектин құрамының ұсынылған ең барынша рұқсат етілген деңгейлерін (бұдан әрі – ЕБРЕД) қабылдауды қолдамайтынын атап өтті. Шошқа, қой және ешкіге арналған ивермектин ЕБРЕД 88-ші ФАО/ДДҰ тағамдық қоспалар жөніндегі бірлескен сараптама комитетінің (бұдан әрі – JECFA) есебінде келтірілген бұрын ұсынылған деңгейден жоғары 94-ші JECFA есебінде ұсынылған. Сонымен қатар, шошқа етіне, сондай-ақ қой мен ешкінің бауыры мен бүйрегіне арналған ЕБРЕД Еуропалық одаққа қарағанда төмен.

CCRVDF сессиясы АҚШ, Орегон штаты, Портленд қ. физикалық форматта алғаш рет COVID шектеулерінен кейін өткізіледі. Дауыс беру құқығынсыз WEB-трансляция режиміне қатысу мүмкіндігі қарастырылған. CCRVDF 26-сессиясына сілтеме – https://www.fao.org

2023 жылдың 1 қаңтарынан бастап Кодекс Алиментариус комиссиясының ФАО/ДДҰ Еуропа бойынша Үйлестіру комитетіне (CCEURO) төрағалық ету Қазақстаннан Германия Федеративтік Республикасына ауысатыны белгілі.

2022 жылғы 19 қазанда Қазақстанның Алиментариус кодексі тобының кеңесі Германияның Кодекс байланысушы құрылымымен онлайн кеңесі өткізілді. Күн тәртібіндегі негізгі мәселе Қазақстанның CCEURO төрағалығы бойынша алынған сабақтар мен жинақталған тәжірибе, сондай-ақ алдағы жоспарлардың іске асырылуын талқылау болды.

Қазақстан 2017 жылдан бастап 2022 жылға дейін CCEURO-ға екі рет төрағалық ету кезеңінде посткеңестік елдермен және олардың Кодексі байланысшы тұлғалармен өзара іс-қимыл жөніндегі ақпаратпен бөлісті. Барлық CCEURO мүшелерінің алға қойылған мақсаттар мен міндеттерге қатысуын жақсарту тәсілдері талқыланды.

Германия 2023 жылдың қаңтарында жоспарланған Жаһандық азық-түлік және ауыл шаруашылығы форумына (GFFA) дайындық жұмыстары туралы ақпарат берді.

Сондай-ақ, CCEURO-ның 32-ші сессиясында бекітілген 2022-2023 жылдарға ұсынылатын Еуропалық өңірде 2020-2025 жылдарға арналған Кодекстің Стратегиялық жоспарын іске асыруды қолдау шараларын іске асыру жөніндегі пайым талқыланды.

Кодекстің Траст қорының Хатшылығымен, ФАО мен ДДҰ аймақтық бюроларымен, басқа да өңірлік үйлестірушілермен және «Кодекс Алиментариус» Комиссиясының төрағасы мен төрағасының орынбасарларымен одан әрі ынтымақтастық мәселелері қаралды.

Германияның Кодексі байланыс құрылымының өтініші бойынша Қазақстан посткеңестік елдерге жұмыс сапарлары барысында пайдаланылған қосымша материалдармен, презентациялармен бөлісті.

«Кодекс Алиментариус» Комиссиясының алдағы 45-ші сессиясы (2022 жылғы 21 қарашадан 13 желтоқсанға дейін) шеңберінде барлық посткеңестік елдердің Кодексі байланысшы тұлғаларның Германия Федеративтік Республикасымен физикалық кездесуін өткізу туралы уағдаластыққа қол жеткізілді.

2022 жылғы 22 желтоқсанында Алиментариус Кодексінің мәселелері бойынша Қазақстандағы Алиментариус Кодексі тобы семинар ұйымдастырды.

Семинарға мүдделі министрліктер мен ведомстволар, жоғары оқу орындары, кәсіпкерлер қатысты.

Алиментариус Кодексі тобы "Алиментариус Кодексі" Комиссиясының құрылымы, Кодекстің онлайн құралдары, онлайн түсініктеме беру жүйесі, электрондық жұмыс топтары туралы баяндамалар ұсынды.

Семинарға қатысушылар арасында кодекс стандарттарын қолданудың рөлі мен артықшылықтары туралы белсенді талқылау өтті. Семинарға қатысушылар жас қызметкерлерді қатыстыра отырып, осындай семинарларды тұрақты өткізуді жақтады. Жоғары оқу орындарының профессорлары Алиментариус Кодексі тобының қатысуымен дәріс курстарын, семинарларды өткізуді жақтады. Болашақта топтың тұрақты тұрақты жұмысы туралы тілек айтылды.